Karls tropische paradijs

Vandaag heb ik een dagje vrij genomen. Ik zit inmiddels al vier dagen in Mexico Stad, dat overigens leuker is dan ik had verwacht: minder chaotisch en de stad heeft een paar aangename groene Amsterdam-Zuid-achtige buurten. Ik verblijf hier vlakbij het belangrijkste historische plein van de stad, genaamd Zocalo. Vanavond zal Paul McCartney hier gratis optreden, waardoor de buurt een plaag aan politieagenten en ME-achtige mannetjes huisvest. Om na een korte wandeling terug in mijn hostel te komen ben ik drie keer volledig gecontroleerd op wapens, drank en drugs. Maar nu ben ik hier om mijn laatste verhaal van deze reis te schrijven, want over vier dagen ben ik alweer terug in de Lage Landen.

Na mijn vorige verhaal heb ik de bus genomen naar de verschrikkelijke Amerikaanse enclave Cancun, om vanaf daar de volgende dag naar Cuba te vliegen. Het avontuur begon al in het Tupolev vliegtuig, waar na een Cuba Libre gedronken te hebben het voltallige personeel het vliegtuig verliet met een pak overgebleven sinasappelsap en flessen (niet-Amerikaanse) 'Turkola' cola onder hun arm. Eenmaal op het vliegveld van Havana begon de Cubaanse gewoonte van eeuwig wachten op dingen al snel: de immigratie duurde lang, ik heb een uur gewacht op mijn bagage die op twee verschillende banden werd geladen (ik stond daar als een soort stokstaartje beide banden te scannen), vervolgens moest ik mijn geld wisselen in Cubaanse pesos convertibles (straks meer daarover). Na -samen met alle andere niet Cubanen- daar gewacht te hebben op mijn geld heb ik een taxi naar het oude centrum genomen. Deze taxi was groot genoeg voor acht personen, maar delen was geen optie. Kortom: efficiëntie is daar een onbekend begrip.

Ik overnachtte mijn dagen in Havana in een 'casa particular', dat een particulier huis van iemand is, die toestemming van de overheid heeft gekregen om een kamer beschikbaar te stellen om te verhuren aan buitenlanders. Dit is goedkoper dan een hotel (hostels bestaan er niet echt) en bovendien is het een leuk inkijkje in het leven van die mensen en hun kitscherige inrichting. Mijn eerste dagen heb ik wat gewandeld door het oude centrum, dat voor een groot deel te steriel is opgeknapt voor toeristen. Maar als je dan een zijstraatje neemt zie je alweer de vervallen huizen, waar de was uit de ramen hangt en waar wat mensen rondhangen in de mufruikende portieken van de prachtige maar vervallen panden, terwijl uit de verte de geur van tabak aan komt waaien uit een sigarenfabriek of van een sigaren-rokend oud mannetje. Achter de gevels van deze panden, waar je vaak door de ramen naar binnen kan kijken wonen hele 'extended families' (ja, die weken antropologie hebben me geen windeieren gelegd) die 's avonds met z'n allen in schommelstoelen naar honkbal op tv kijken. In andere landen zou zo'n verwelkte buurt gevaarlijk zijn voor toeristen, maar in Cuba is het veilig. Verder rijden er naast enkele moderne auto's en wat oude Soviet-karretjes nog erg veel oude kleurrijke Amerikaanse auto's uit jaren '50 rond. Deze pronkstukken uit het prerevolutionaire tijdperk zouden bij ons fortuinen waard zijn, maar in Cuba is het bezitten van een verouderd voertuig nog bittere noodzaak. Veel van deze auto's worden nog met liefde verzorgd. De lak en de chromen details (zoals een vliegtuig voorop de motorkap (ja de autoconnaisseur spreekt)) blinken nog, en in zijstraatjes wordt er volop geklust aan motors en dergelijken. Jammer genoeg heb ik er even later twee tegen elkaar zien botsen, met een grote deuk als gevolg. Hebben ze weer wat te doen.

Nog iets leuks is dat in elk cafe en restaurant muziek gespeeld wordt. Meestal passeren bekende Buena Vista Social Club nummers tot minder bekende 'son' klassiekers de revue. Na afloop van de sessie gaat een van de bandleden nog wel even met de pet rond voor een peso of twee, maar het is het waard. Deze cafe's zijn slechts voor toeristen, maar het weerhoudt de locals er niet van al dansend langs te lopen of om even stil te gaan staan en mee te dansen en te zingen.

Maar het is niet alleen maar Buena Vista wat de klok slaat. Ondanks dat Cuba een van de weinige resterende communistische staten ter wereld is, zijn ze op je geld uit, zowel de mensen op straat, als de overheid. Je kan het systeem proberen te veranderen, maar daarmee blijkbaar niet de aard van het beestje. De Cubaanse economie is gescheiden in twee delen. Een voor de Cubanen, en een voor de toeristen. Je betaalt als buitenlander je overnachtingen, je bustickets en in restaurants met pesos convertibles, die evenveel waard zijn als een dollar. De Cubanen betalen met gewone pesos, die ongeveer 1/25 waard zijn van de convertibles. De lonen voor de gewone arbeider zijn erg laag. Een man met wie ik in gesprek raakte in een park vertelde mij dat hij acht convertible per maand verdiende (dus ongeveer zes euro). Hij vertelde mij ook dat Cuba, ondanks zijn zogenaamde sociale en economische gelijkheid onofficiëel nog veel klassen kent. De rijkere Cubanen werken in de toeristenindustrie of hebben familie in het buitenland, die hen onderhoudt. Deze mensen zou je qua uiterlijk niet kunnen onderscheiden als Cubaan zijnde al zou je ze in de straten van Spanje zien. De armere Cubanen vond ik er overigens nog steeds erg verzorgd uit zien. Echte armoede is redelijk verborgen. Wat wel opmerkelijk is, is dat het volk een redelijke meltingpot is, waarbij blank en zwart zowel hun eten, muziek als hun genen gemengd hebben.

Tijdens mijn gesprek met deze man in het park over geld en het regime parkeerden twee politieagenten hun auto recht voor ons, waarop mijn gesprekspartner de benen nam. Toen zij weer weg waren vertelde hij mij dat hij risico nam om zijn beklag tegen mij over het regime te doen. Ondanks dat alles op het eiland zo gemoedelijk lijkt heb ik de mensen die ik gesproken heb allemaal horen klagen over de gebroeders Castro. Van de recente hervormingen merken zij niets. Vele gebouwen en muren worden nog altijd gesierd door de gezichten van Fidel en El Che, met daaronder strijdleuzen over de revolutie, het geweldige socialisme of over de grote noordelijke vijand.

Na twee dagen Havana's bezienswaardigheden (dat vooral de levenswijze van de mensen is) aanschouwd te hebben nam ik de bus naar Trinidad, aan de Caraïbische kust. Dit oude goed bewaard gebleven koloniale stadje was lekker rustig in vergelijking met Havana. Heb hier wat rondgelopen en gegeten in 'paladares' (particuliere restaurants, waar nog wel moeite wordt gedaan om sfeer te creeëren, in tegenstelling tot overheidrestaurants) en een enkel kitscherig negentiende-eeuws huis-museum bezocht.

De dag erna ben ik met de bus naar Santa Clara gegaan, midden op het eiland. Dit stadje had geen koloniaal centrum waardoor het nauwelijks op toeristen georiënteerd was, waardoor ik het 'echte' Cubaanse leven kon bewonderen. Het centrale park werd omringd door neoclassicistische gebouwen en Soviet-stijl flats en zendmasten in pastelkleuren. Soort van Rusland in de tropen. Daarnaast was er op het plein ook vermaak voor de kinderen: een rammelend karretje dat door een geit een rondje rond het park werd getrokken. De enorme rijen voor de staatssupermarkt waren ook leuk om te aanschouwen. Rijen zijn in Cuba sowieso al aan de orde van de dag, maar in de supermarkt was het extreem. Waarschijnlijk was het bonnendag, waarmee je je maandelijkse hoeveelheid Turkola en rum kon ophalen.

Maar voor al deze wrange socialistische ongein was ik niet naar Santa Clara gekomen. De reden dat ik daar was, was om wat meer te leren over El Che. Meneer Guevara was in dit stadje overigens niet geboren, heeft er nooit gewoond en is er niet overleden, maar heeft er in 1959 een militaire trein laten ontsporen van de toenmalige regering, dat leidde tot de val van het door Amerika gesteunde Batista regime, dat weer leidde tot het inluiden van het communistische bewind van Fidel Castro. Naast de plek van de ontspoorde trein heb ook het Che Guevara monument en museum bezocht (wat een bewondering voor zo'n oorlogszuchtig mannetje) en het daarnaastgelegen grafmonument (hij was daar bijgelegd toen ze zijn lichaam in de jaren '90 in Bolivia in een massagraf vonden). De merchandise rond Santa Clara's held was overal te koop (ze verkochten zelfs T-shirts en petjes met Ernesto Che Guevara's afdruk erop, hoe vind je dat?)

De dag erna was het Cubaanse avontuur over. Ik had die staatskas wel weer genoeg gespekt. Ik deelde een taxi met drie Cubanen (voor wie ik in principe ook betaalde in die verdomde duale economie) van Santa Clara naar het vliegveld van Havana. De rit was snel in de (relatief) moderne auto over de achtbaanssnelweg, die zo verlaten was dat mensen die hem overstaken nauwelijks hoefden uit te kijken voor de rokende old-timers die niet eens de minimumsnelheid voor een snelweg haalden.

Na ingecheckt te hebben en wederom gewacht te hebben op de vertraagde vlucht, vloog ik in ruim twee uur naar Mexico Stad. Hier kreeg ik meteen weer het idee dat ik in de bereikbare kapitalistische wereld was. 'Baden in de luxen van Mexico', klinkt als een contradictio in terminus, maar zo voelde het. Mijn dagen hier vul ik wat op met het nemen van de toeristische sightseeing-bus ('links een monument voor de revolutie, rechts een beeld van koning dinges, voor je een beeld ter ere van de de onafhankelijkheidstrijders en verderop nog een monument voor de ontdekker-van-de-onafhankelijkheids-revolutie-koning-weet-ik-veel-wat-hertog-van-de-Azteken-missionaris-de-vierde', ja ik heb het inmiddels wel een beetje gehad hier, ja). Verder ben ik nog naar Teotihuacan geweest, de grootste Aztekenruïnes met een van de hoogste en grootste piramides ter wereld. Deze 'Piramide van de Zon' is 75 meter hoog en 225 meter breed (mag jij van mij de gemiddelde hellingshoek uitrekenen met behulp van Pythagoras) en was 1900 jaar geleden gebouwd uit stenen zonder behulp van metaal, lastdieren en het wiel. IJverig en extreem verveeld volkje die Azteken. Verder ben ik gisteren nog naar Taxco geweest. Een klein oud stadje midden tussen de stijle bergen waar ik eindelijk het Mexico-gevoel kreeg waar ik naar op zoek was. Gefeliciteerd Taxco, het is je gelukt!

Morgen ga ik nog naar Puebla, een stad anderhalf uur rijden van Mexico Stad. Na daar een dag te verblijven vertrek ik richting het vliegveld en ben ik binnen de kortste keren weer thuis. Na 67 dagen, 2 continenten, 11 landen, 9 vluchten, 34 verschillende slaapplaatsen (waarvan 2 in bussen), 14 grensovergangen, weet ik veel hoeveel ruïnes, koloniale steden en stranden is het weer mooi geweest!